บ้านไร่ไผ่งาม มรดกผ้าฝ้ายทอมือแห่งภูมิปัญญาล้านนา

[Pitibank]

บ้านไร่ไผ่งาม ตั้งอยู่ที่บ้านหนองอาบช้าง ต.สบเตี๊ยะ อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ อยู่ริมถนนสาย 108 กม.ที่ 69-70 ทางเข้าจะเต็มไปด้วยต้นไผ่สองข้างทางที่ร่มรื่นเป็นระยะทาง 500 เมตร ที่นี่เป็นแหล่งผลิตผ้าฝ้ายทอมือ ย้อมสีธรรมชาติที่ขึ้นชื่อของ จ.เชียงใหม่ ทุกวันจะมีกลุ่มแม่บ้านในละแวกนั้นมานั่งทอผ้าที่ไต้ถุนบ้าน ซึ่งแม่บ้านเหล่านี้ได้รับกรรมวิธีการทอผ้าทั้งหมดมาจากคุณป้าแสงดา บันสิทธิ์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (การทอผ้า) พ.ศ.2529 ผู้ล่วงลับไปแล้ว ปัจจุบันคุณป้าเสาวนีย์ บันสิทธิ์หรือคุณป้าปึ๋ง ลูกสาวของท่านเป็นผู้สานต่อกิจการทอผ้าของที่นี่ และที่นี่ยังเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ผ้าป้าดา ซึ่งเป็นบ้านไม้สักหลังใหญ่ ปัจจุบันทำเป็นพิพิธภัณฑ์เพื่อระลึกถึงผลงานของคุณป้าแสงดา ข้างในก็จะมีผลงานผ้าทอของท่าน กี่ทอผ้าที่ป้าดาเคยใช้ รวมถึงจัดแสดงตัวอย่างพืชสมุนไพรที่ใช้ในการย้อมผ้า การทอผ้าของที่นี่ จะรักษากรรมวิธีแบบดั้งเดิม ตั้งแต่การปลูกฝ้าย จะใช้ฝ้ายพื้นเมืองเท่านั้น ปลูกโดยไม่ใช้สารเคมี ซึ่งใช้ฝ้าย 2 ประเภทคือสีขาวและสีตุ่น จากนั้นก็จะนำฝ้ายมาอีดเพื่อนำเมล็ดฝ้ายออก และนำมาตีให้เป็นปุยเข้ากัน จากนั้นก็จะนำฝ้ายมาปั่นด้วยมือ และนำมาย้อมด้วยสีสมุนไพรจากธรรมชาติ พวกใบไม้ เมล็ด รากไม้ ดอกไม้ อย่างเช่น ครั่งจะให้สีแดง ใบครามจะให้สีฟ้า ย้อมหลายครั้งจะได้สีน้ำเงิน เหง้าขมิ้น รากขนุน จะให้สีเหลือง เป็นต้น ทุกขั้นตอนจะเป็นไปด้วยมือและตามธรรมชาติ ไร้สารเคมี ลวดลายที่ใช้ทอผ้าก็จะเป็นแบบเรียบง่าย แต่ผ้าแต่ละผืน ลวดลาย สีจะไม่ซ้ำกันเลย เพราะสีธรรมชาติย้อมแต่ละครั้งจะให้สีที่แตกต่างกัน แม้ว่าจะใช้อัตราส่วน พืชชนิดเดียวกันย้อม มันจะแตกต่างกันไปตามเวลา ตามฤดูกาล ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของผ้าทอที่นี่ และยังสีธรรมชาติยังเป็นสีที่ดูคลาสลิค เรียบง่าย ขรึมขลัง แตกต่างจากสีเคมีที่ผสมทีนึงให้สีเดียวกันตลอดและจะเป็นสีที่ฉูดฉาด แม้แต่สีเคมียังไม่สามารถลอกเลียนแบบสีธรรมชาติได้ ส่วนลวดลายของผ้าก็จะมาจากธรรมชาติ เช่น เงาไม้ ขนแมว ลายตุ๊กแก ก้อนเมฆ ลายปีกผีเสื้อ ทุกอย่างจะอยู่ในผืนผ้าหมด ทุกวันนี้การพัฒนาลวดลาย สีย้อมของที่นี่ไม่เคยหยุดนิ่ง แต่ก็ยังรักษากรรมวิธีแบบดั้งเดิมคือย้อมด้วยสีธรรมชาติ ไม่ใช้สีเคมี ลายจะไม่ต้องไม่ซ้ำกัน ไม่ทำของเก่าออกมาขาย ถึงบางผืน จะเป็นสีเรียบ แต่ก็มีใส่ลูกเล่นลงไปในผ้าบ้าง ทุกวันจะมีผู้ที่สนใจเข้ามาท่องเที่ยวอยู่เสมอ รวมถึงชาวต่างประเทศ โดยเฉพาะชาวญี่ปุ่นชอบผ้าของที่นี่มาก  เพราะถึงแม้ญี่ปุ่นจะมีเทคโนโลยีก้าวหน้า แต่เขาก็เข้าใจและทึ่งกับกรรมวิธีทุกขั้นตอนในการทอผ้าของที่นี่ ตั้งแต่เริ่มต้นจนเสร็จสิ้นจากวิธีดั้งเดิม ที่อาศัยธรรมชาติและฝีมือล้วนๆ มันเป็นการแสดงออกถึงอารมณ์ที่ลึกซึ้งและจิตใจที่สูงสุดขอมนุษย์ ทำให้มองเห็นว่าการทอผ้าด้วยมือ ไม่ใช้เครื่องจักร เป็นศิลปะที่น่ายกย่อง และการย้อมสีธรรมชาติ ไม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ไม่มีการใช้เครื่องจักร ลดโลกร้อนด้วย และถ้าใครสนใจซื้อผลิตภัณฑ์ผ้าทอของที่นี่ ก็จะมีให้เลือกหลายสี หลายลวดลาย สารพัด เช่น ผ้าผืนเป็นพับที่ขายเป็นเมตรไว้สำหรับตัดเสื้อผ้าหลากชนิด ผ้าคลุมไหล่ ผ้าพันคอ ผ้าปูโต๊ะ ผ้าเช็ดปาก เป็นต้น บรรยากาศที่นี่ก็ร่มรื่น เต็มไปด้วยต้นไม้นานาชนิด รวมถึงต้นไม้ที่ใช้ย้อมสีผ้า มองด้านข้างก็จะเห็นแม่น้ำปิง เป็นบ้านไม้ที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำปิง สวยงามยิ่งนักเมื่อได้พบเห็น ถ้าใครสนใจมาเที่ยวที่นี่ พิพิธภัณฑ์จะเปิดทุกวัน ถ้าชมการสาธิตการทอผ้า แม่บ้านที่นี่จะหยุดทุกวันพฤหัส และจะพักการทอผ้าในช่วงฤดูปลูกข้าว เก็บลำไย เก็บเกี่ยว พอว่างพวกเขาก็จะมาปั่นฝ้าย ทอผ้าเป็นอาชีพเสริมรายได้ให้แก่คนในท้องถิ่น ใครสนใจเที่ยวชมสามารถโทรติดต่อล่วงหน้าได้ที่ บ้านไร่ไผ่งาม จอมทอง เบอร์ 0898356290 และร้านบ้านไร่ไผ่งาม บนห้าง Central Airport Plaza เชียงใหม่ ชั้น 2 Northern Village ที่เบอร์ 0818837072

เขียนโดย ปิติภัทร มาทา

[auto]

ขอบคุณข้อมูลดีๆ ที่แนะนำ มาครับ