"บ้านกวนวัวลาย" กับหัตถกรรมเครื่องปั้นดินเผาอันขึ้นชื่อ : จุดเด่นและเอกลักษณ์

[konhuleg]

แน่นอน และก็นอนแน่ๆ เมื่อย่างกรายเข้ามายังบ้านกวน เราก็ต้องพูดถึงผลิตภัณฑ์เด่นของหมู่บ้านกันครับ ซึ่งเป็นหัวใจหลักของเรื่องราวทั้งหมดทั้งมวลที่จะเขียนนำเสนอกันให้ได้อ่านจนรำคาญกันไปข้างเลย

เอ่ยถึงผลิตภัณฑ์เด่นของหมู่บ้านกวนแล้ว ผลิตภัณฑ์หม้อดินเผาล้านนาที่เป็นเอกลักษณ์ของบ้านกวนนี้มีอยู่หลายอย่างด้วยกันครับ เช่น หม้อต้ม หม้อนึ่งผัก หม้อเหล้ายางหรือหม้อต้มเหล้าขนาดเล็ก เตาเคียงไฟหรือเตาอั้งโล่ หม้อกระถังซึ่งใช้ใส่ข้าวสารหรือใส่น้ำล้างเท้าวางไว้บริเวณบันไดหน้าบ้าน หม้ออุ๊บที่คนโบราณใช้สำหรับเก็บเสื้อผ้าและของต่าง ๆ และหม้อครามที่คนโบราณใช้ในการย้อมครามผ้า แต่ในปัจจุบันได้มีการนำหม้อครามนี้มาใช้เป็นหม้อแกงขนาดใหญ่ ไม่เพียงเท่านี้ ที่บ้านกวนยังมีผลิตภัณฑ์อื่นซึ่งเป็นทั้งผลิตภัณฑ์หลักและผลิตภัณฑ์ขายดีอยู่หลายอย่าง ได้แก่ หม้อน้ำ หม้อแกง หม้องวง หม้อต่อมและหม้อชุดต้มยำ

ในส่วนของเทคนิคและลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์นั้น การปั้นหม้อชนิดต่าง ๆ ของหมู่บ้านกวนถือได้ว่ายังคงรักษาเทคนิคการปั้นหม้อแบบโบราณเอาไว้ โดยขั้นตอนต่าง ๆ ในการปั้นหม้อนั้นชาวบ้านกวนจะพยายามรักษาให้เป็นแบบดั้งเดิมที่สุด ทำให้ไม่ค่อยมีการปรับเปลี่ยนตามยุคสมัยเหมือนกับการปั้นหม้อในแหล่งอื่น ๆ โดยเทคนิคพิเศษของชาวบ้านกวนนั้นมีหลายแบบ ได้แก่

1. การใช้ดินเหนียวขึ้นรูปแบบโบราณโดยผู้ปั้นจะขึ้นรูปผลิตภัณฑ์ด้วยมือ ค่อย ๆ นำดินมาปั้นเป็นเส้นกลมแล้วซ้อนเป็นชั้นขึ้นไปทีละน้อย ไม่ได้ใช้เครื่องหมุนแล้วดึงขึ้นแบบที่อื่น ๆ
 
2. การสร้างลวดลายให้กับหม้อโดยใช้เทคนิคการทำลายลงบนไม้สัก จากนั้นจึงนำมาทุบบนหม้อที่ปั้นและผึ่งแล้ว ทำให้เกิดลวดลายบนหม้อ ปัจจุบันนิยมทำลายขีด ลายสามเหลี่ยม ลายใบโพธิ์ ลายครึ่งวงกลม ลายเกลียว ลายไทย และลายดอก นอกจากนั้นผู้ปั้นสามารถสร้างสรรค์ลวดลายใหม่ ๆ ได้เองด้วย
 
3. ใช้ดินดอยซึ่งมีสีแดงมาผสมน้ำแล้วนำไปทาทับดินก่อนเผา ทำให้หม้อดินเผามีสีที่สวยงามและไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพเมื่อนำไปใช้ประกอบอาหารและใส่น้ำดื่ม
 
4. ในอดีตการปั้นหม้อโดยเดินวนรอบหลักไม้ ซึ่งเป็นวิธีแบบโบราณ ผู้ปั้นจะไม่ใช้หลักแบบมอเตอร์หมุนในขณะปั้นหม้อ แต่จะวางดินที่จะขึ้นรูปไว้บนหลักไม้แล้วเดินวนไปรอบ ๆ หลักเพื่อขึ้นรูปหม้อ การปั้นหม้อด้วยวิธีนี้จะทำให้ได้หม้อที่หนาและมีความแข็งแรงทนทาน อย่างไรก็ตาม ในปัจจุบันอย่างคงใช้วิธีการขึ้นรูปแบบโบราณอยู่แต่ปรับอุปกรณ์มาใช้แป้นมือด้วยมือแทน